به بخش اخبار انجمن فیزیک خوش آمدید
قسمت نخست
ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﮐﻪ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺍﯼ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽﺍﻓﺘﺎﺩ، ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﺭﭖ ﺭﺍ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ، ﺗﺎ ﺯﻟﺰﻟﻪهای ﻭﯾﺮﺍﻧﮕﺮ ایران ﮐﻪ ﺟﺰ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺧﯿﺰ است ﺭﺍ ﮔﺮﺩﻥ ﻫﺎﺭﭖ بی اندازند. ﺍﻣﺎ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﺭ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﺸﻪ، ﺍﺑﻌﺎﺩ ﭘﯿﺪﺍ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻫﺎﺭﭖ (HAARP) ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺳﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﯿﺮﺩ.ﻫﺎﺭﭖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﺯﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺕ ﺭﻭﯼ ﻻﯾﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺍﺯ ﺟﻮ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺳﺖ.
ﻫﺪﻑ ﺍﺯ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﯾﻮﻧﺴﻔﺮ ﺟﻮ ﺯﻣﯿﻦ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺗﻘﺎﯼ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻣﺨﺎﺑﺮﺍﺗﯽ ﻭ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺍﺳﺖ.
ﺍﯾﻦ ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﺴﺘﮕﺎﻩ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻫﺎﺭﭖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯽﺷﻮﺩ. ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ۳۹٫۶۲ ﺩﺭﺟﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻭ ۱۵٫۱۴ ﺩﺭﺟﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮ ﮔﺎﮐﻮﻧﺎﯼ ﺁﻻﺳﮑﺎﯼ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺁﻏﺎﺯ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﺭﭖ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۰ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ، ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎﺯﻩﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۳ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ۲۰۰۸ ، ۲۵۰ ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻥ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺩﺭ ﺑﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .
ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﭼﻄﻮﺭ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ؟
ﺟﻮ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺯ ﻻﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻭﻇﯿﻔﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺗﺮﻭﭘﻮﺳﻔﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﻮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺩﺭﯾﺎ ﺗﺎ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۱۰ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ.
نود ﺩﺭﺻﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺗﺮﻭﭘﻮﺳﻔﺮ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﯾﯽ ﮐﻪ ﺭﻭﯼ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺍﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽﺁﯾﺪ. ﺑﺎﻻﯼ ﺍﯾﻦ ﻻﯾﻪ، ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻮﺳﻔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ.
ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺭﻗﯿﻖ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﻻﯾﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺳﻪ ﺍﺗﻤﯽ ﺍﮐﺴﯿﮋﻥ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻮﺳﻔﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۲۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ، ﻻﯾﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺯﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩ.
ﺍﻣﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺎﺭﭖ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﯾﻌﻨﯽ ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﯾﺎ ﯾﻮﻧﺴﻔﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻮﺳﻔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ ﺑﺎ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺟﻮ، ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺭﻗﯿﻖ ﻭ ﺭﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۸۰ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ، ﮔﺎﺯ ﺍﯾﻨﻘﺪﺭ ﺭﻗﯿﻖ ﻭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺗﻢﻫﺎ ﺍﺯ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﯼ ﺯﯾﺎﺩ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭنﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﻗﯿﺪ ﺍﺗﻢ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﺭﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ. ﻭﺟﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻬﺎﯼ ﺁﺯﺍﺩ (ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﻨﻔﯽ) ﻭ ﺍﺗﻢﻫﺎﯼ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ (ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺜﺒﺖ) ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﻻﯾﻪ ﯾﻮﻧﺴﻔﺮ ﺍﺳﺖ .
ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﺭﺩﯼ ﻣﯽ ﺧﻮﺭﺩ؟
ﻫﻤﯿﻦ ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﭘﺪﯾﺪﻩﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﺁﻥ ﺷﺪ.
ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ۱۸۸۰ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻫﺎﯾﻨﺮﯾﺶ ﻫﺮﺗﺰ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﻬﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮﺭ ( ۳۰۰ ﻫﺰﺍﺭ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺩﺭ ﺧﻼ ) ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۹۹ ﮔﺎﮔﻠﯿﻠﻤﻮ ﻣﺎﺭﮐﻮﻧﯽ، ﻓﯿﺰﯾﮑﺪﺍﻥ ﺍﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﯾﮏ ﺭﻭﺵ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺑﺪﻭﻥ ﺳﯿﻢ ﺩﺭ ﻋﺮﺽ ﮐﺎﻧﺎﻝ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ.
ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﻭ ﺍﯾﻦ ﺁﺯﻣﺎﯾﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻮﯼ ﺍﻗﯿﺎﻧﻮﺱ ﺍﻃﻠﺲ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﯿﺎﻡ ﺑﯽﺳﯿﻢ ﺍﺭﺳﺎﻟﯽ ﺍﺯ ﮐﻮﺭﻥ ﻭﺍﻝ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻦ ﺟﺎﻥ ﺍﯾﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ.
ﺍﯾﻦ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﮐﻪ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻧﺴﻞ ﺍﺯ ﺭﺍﺩﯾﻮﻫﺎﯼ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﺑﻮﺩ ﺟﺎﯾﺰﻩ ﻧﻮﺑﻞ ﻓﯿﺰﯾﮏ ﺳﺎﻝ ۱۹۰۹ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺭﮐﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﺭﻣﻐﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ، ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﺮﺩ.
ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻣﺎﮐﺴﻮﻝ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﺍﺩ ﻣﻮﺝ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺩﺭ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ، ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﯽ ﺳﯿﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ، ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ ﻭ ﮔﯿﺮﻧﺪﻩ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ.
ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺍﻧﺤﻨﺎﯼ ﮐﺮﻩ ﺯﻣﯿﻦ، ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﻭ ﺁﻧﺘﻦ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻮﯼ ﺍﻗﯿﺎﻧﻮﺱ ﺍﻃﻠﺲ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ، ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﺍﻣﺎ ﺁﻧﺘﻦ ﻣﺎﺭﮐﻮﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﺩﻩ ﻣﺘﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﻧﺪﺍﺷﺖ!
ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۰۲، ﺍﻭﻟﯿﻮﺭ ﻫﯿﻮﯾﺴﺎﯾﺪ ﻭ ﺁﺭﺗﻮﺭ ﮐﻨﻠﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﺍﯼ ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺩﺭ ﺟﻮ ﺯﻣﯿﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺯﻣﯿﻦ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻧﺘﻦﻫﺎﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺩﻭﺭ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﮐﺮﺩ.
ﺍﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺭﯼ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ، ﻭﺍﮊﻩ ﯾﻮﻧﺴﻔﺮ (ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ) ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺷﺪ.
ﻫﺎﺭﭖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﻻﯾﻪ ﯾﻮﻧﺴﻔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﻬﺎﯼ ﻫﺎﺭﭖ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻻﯾﻪ ﯾﻮﻥ ﮐﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺭﺍﺩﯾﻮﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺩﺭﮎ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ، ﺭﻭﺷﻬﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﭘﺬﯾﺮﯼ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﻭ ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺗﺪﻭﯾﻦ ﮐﺮﺩ. ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺩﻗﺖ ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ GPS، ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺭﻭﺷﻬﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺯﯾﺮﺩﺭﯾﺎﯾﯽﻫﺎ، ﻭ ﮐﺸﻒ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺩﺭ ﺯﯾﺮ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﺳﺖ.
ماده و پادماده
دیراک فیزیکدان معروف در ۱۹۲۸ چنین استنباط کرد که همه مواد میتوانند در دو حالت وجود داشته باشند.
وی در آغاز نظریه خود را در مورد الکترون بیان کرد و اظهار داشت که باید ذراتی به نام ضد الکترون هم وجود داشته با شد. این گفته تحقق یافت و فیزیکدان آمریکایی کارل اندرسون در ۱۹۳۲ ضد الکترون و یا پوزیترون را کشف کرد.
پس از اکتشاف دیراک و اندرسون ، سرانجام در اکتبر ۱۹۵۵ اییلوگسلر ، فیزیکدان اهل ایتالیا توانست در شتاب دهنده بیوترون در آزمایشگاهی در کالیفورنیا پاد پروتون و یک سال بعد ۱۹۵۶ پاد نوترون را آشکار کند.
اما دانشمندان پارا فراتر گذاشته و در پی ساخت پاد اتم و پاد مولکول برآمدند.
ویژگی دیگر پاد ذرات ، ویژگی نابودی در صورت برخورد و تماس با پاد ماده خود است.
در این انهدام مشترک هر دو نابود میشوند، و به مقدار قابل توجهی انرژی که بیشتر به صورت پرتوهای گاما ظاهر میشود، در میآیند. البته اگر این انرژی به اندازه کافی زیاد باشد، میتواند به جفت ماده و پاد ماده دیگری نیز تبدیل شود که این تصویر خوبی از تبدیل ماده و انرژی به یکدیگر و بیان فرمول معروف انیشتن است.
پادماده با ذرات معمولی فرق دارند، در پادماده بار هسته منفی و بار ذرات مداری مثبت است که معکوس مادهاست.
پاد ذرات از برخورد شدید ذرات دیگر بوجود میآیند. این وظیفه به عهده شتاب دهندهها است. در توضیح اینکه چرا ما بیشتر ماده را میبینیم تا ضد ماده ، در تاریخ کیهان آمده است.
در مرحله دوم تشکیل کیهان ما، اولین سنگ بناهای ماده (مثلا کوارک و الکترون و پاد ذرات آنها) از برخورد پرتوها ، با یکدیگر بوجود میآیند. قسمتی از این سنگ بناها دوباره با یکدیگر برخورد میکنند و به صورت تشعشع فرو میپاشند. در لحظههای بسیار بسیار اولیه ، ذرات فوق سنگین نیز میتوانستهاند بوجود آمده باشند. این ذرات دارای این ویژگی هستند که هنگام فروپاشی ، ماده بیشتری نسبت ضد ماده (مثلا کوارکهای بیشتری نسبت به آنتی کوارکها) ایجاد کنند، ذراتی که فقط در میان اولین اجزای بسیار کوچک ثانیهها وجود داشتند، برای ما میراث مهمی به جا گذاردند که عبارت از فزونی ماده در برابر ضد ماده بود.
چرا سیارات و اقمار کیهانی کروی هستند؟
✔️البته حتماً میدانید که سیارهها به طور کامل گرد و کروی نیستند! با این حال اگر بخواهیم آنها را به طور تقریبی یک کره در نظر بگیریم و علتش را توضیح دهیم نخست بیایید یک سیاره را تصور کنیم؛ یک جرم بسیار بزرگ در فضا که کشش گرانشی زیادی را به واسطهی جرم زیاد خود اعمال میکند.حالا اگر این سیاره بزرگ باشد این کشش گرانشی با شدت بیشتری به طرف هستهاش وارد میشود. در حقیقت شکل کره، طبیعیترین و پایدارترین شکل است که یک جرم بسیار چگال به واسطهی گرانش اولیهی خودش میتواند در فضا پیدا کند.معمولاً اگر قطر یک جرم بیش از حدود ۷۰۰ کیلومتر باشد، جرمش آنقدر گرانش ایجاد میکند که بتواند بر مقاومت شکل طبیعی و اولیهاش غلبه کند و حالت کروی به آن بدهد.
✔️این در حالی است که بسیاری از اجرام در منظومهی شمسی که در ردهی سیارکها قرار میگیرند، به دلیل نداشتن جرم کافی اصطلاحاً به وضعیت تعادل هیدرواستاتیک که موجب کروی شدن شکل یک سیاره میشود نرسیدهاند و با قطری در حدود کمتر از ۵۰۰ کیلومتر شکل غیر کروی و سیبزمینی مانند دارند. معمولاً هر چه اجرام کوچکتر و کمجرمتر باشند احتمال اینکه یک شکل غیر کروی یا حتی گوشهدار داشته باشند بیشتر میشود.
✔️در مقابل یک سیارهی پر جرم یا حتی یک سیارک، بدیهی است که یک سحابی که در حقیقت ابری است متشکل از عناصر گازی سبک که عمده آنها معمولاً هیدروژن است، تراکم بسیار کمی در واحد حجم دارد. به عبارت دیگر یک سحابی به دلیل گستردگی بسیار زیاد و تعداد بسیار ناچیز اتمهایش در واحد حجم، هرگز آنقدر جرم لازم را پیدا نمیکند که بتواند با ایجاد کشش گرانشی به سوی مرکزش شکل کروی را بیابد. مگر آنکه به دلیل تراکمهای موضعی احتمالی، حالتی در آن ایجاد شود که بتواند به مرور وسعت و حجمش را کوچکتر کند و شرایط به وجود آمدن یک پیش ستاره و متعاقب آن یک ستاره در مرکز سحابی طی چندین میلیون سال بسته به جرم اولیهی سحابی ایجاد گردد؛ درست مشابه اتفاقی که طی آن خورشید و منظومهی شمسی ما به وجود آمد.
✔️حالا همین خورشید و سیارات منظومهی شمسی خودمان را در نظر بگیرید که از یک سحابی که به آرامی در حال چرخش بوده است حدود ۵ میلیارد سال پیش تشکیل شدهاند. چرخش اولیهی این ابر موجب شده است که ذرات تشکیلدهندهی ابر با گذر زمان و بر اثر نیروی گریز از مرکز و نیروی گرانشی که از مرکز توده گاز وارد میشود روی صفحهای که در مرکز آن خورشید و در اطرافش سیارات دیگر شکل گرفته است توزیع شود. در مورد چگونگی ایجاد شکل صفحهای در کهکشانها یا شکل صفحهای حلقههای زحل نیز همین روند کمابیش صادق است.